ყველაფერი დედაჩემის შესახებ

გოგონა დრაკონის ტატუთი-ანუ ხანდახან მეც მაქვს დასვენება

მარტოობის ასი წელიწადი-მაკონდოს ციკლი

იმოგზაურო სადღაც, და ბოლოს მაინც სახლში მიხვიდე

ქართულ ლიტერატურაში ალბათ არ მოიძებნება მსგავსი წიგნი გურამ დოჩანაშვილის “სამოსელი პირველისა”. პირველივე ფურცლებიდან ჩანს, რომ ავტორზე ძალიან დიდი გავლენა აქვს სამხრეთ-ამერიკულ მაგიურ რეალიზმს. როდესაც “მაღალ სოფელში” დღესასწაულზე მთიდან სოფელში დაბრუნებული სოფლის მცხოვრებლები დინჯად მოაბიჯებენ, აუცილებლად გაგახსენდებათ მაკონდოს მცხუნვარე მზის ქვეშ შეკრებილი სოფლის მცხოვრებნი, რომლებიც შეჰყურებენ როგორ სვამს პადრე კაკაოს და ჰაერში იწევა….. ისევე, როგორც მაკონდოში, “მაღალ სოფელშიც” მდორედ მიედინება ცხოვრება და ამ მდორე დინებას მაგიით გაჟღენთილი ამბები მოაქვს.

 

მიუხედავად იმისა, რომ უნივერსიტეტში “სამოსელი” როგორც ტოტალიტარიზმის მოდელი ისე განვიხილეთ, ახლა სხვა თვალით მინდა შევხედო ამ წიგნს, მითუმეტეს, რომ ამის საშუალებას ნაწარმოები ნამდვილად იძლევა. არ ვიცი ბატონი გურამი კონკრეტულად იმაზე ფიქრობდა რასაც ახლა მე მოგიყვებით, თუ იმაზე რასაც ჩემი ლექტორი გვეუბნებოდა, მაგრამ ნამდვილი ლიტერატურა ყოველთვის ალმასივით მრავალწახნაგოვანია, ამის ნამდვილად მჯერა.

ვისაც ბიბლიური “უძღები შვილის დაბრუნება” წაგიკითხავთ, აუცილებლად ამოიცნობდით დომენიკოში იმ შვილს, რომელიც მამის მფარველობიდან გამოსული შეიცნობს სამყაროს და ბოლოს ისევ იქ ბრუნდება საიდანაც ერთ დროს უკანმოუხედავად წავიდა. ტექსტს თუ კარგად იცნობთ მითუმეტეს ადვილად გაიხსენებთ პირდაპირ გადმოტანილ დიალოგებს ბიბლიური მითიდან.

 

სულ თავიდან რომ დავიწყოთ, დომენიკო ერთგვარი “ტაბულა რასაა” რომელსაც თავისი სოფლის გარდა არაფერი უნახავს და მისთვის ეს სოფელია მთელი სამყარო. თუ გავიხსენებთ მის ძმას, გვეგვეს, დომენიკოს აბსოლუტურ ანტიპოდს, ვფიქრობ მისი ფუნქცია ამ ნაწარმოებში სწორედ ის არის, რომ დომენიკოს უმანკოებას გაუსვას ხაზი. რა თქმა უნდა, დომენიკოც და გვეგვეც ცივილიზაციისგან შორს არიან, თუმცა გვეგვე მიწიერი ვნებებია დომენიკოში კი ნამდვილად არის რაღაც ღვთიური. გავიხსენოთ თვითონ ნაწარმოების სტრუქტურა: სოფლიდან წამოსვლის შემდეგ, დომენიკო ლამაზ ქალაქსა და კამორას მოინახულებს. ამ მოგზაურობისას ის როგორც “ცომი” ისე უნდა მოიზილოს და უნდა შედგეს პიროვნებად. კანუდოსიც არ უნდა დაგვავიწყდეს. ქალაქი რომელიც ხუთი დიდი კანუდოსელის მხრებზე დგას რა თქმა უნდა სამოთხეს გვაგონებს, მაგრამ როგორც მიწიერი კანონი ამბობს, არ შეიძლება იდეალური სამყარო არსებობდეს რეალურის შიგნით და რა თქმა უნდა კანუდოსი თავიდანვე განწირულია დასაღუპად.

ნაწარმოები საკმაოდ დიდია იმისთვის, რომ ერთ ბლოგპოსტში ჩავატიო მაგრამ შეგახსენებთ რამდენიმე მომენტს. მაგალითად მამას, რომელიც დომენიკოს მთელი მოგზაურობის განმავლობაში თავზე დაჰყურებს და თვით ღვთისგან დაწყევლილ კამორაშიც კი, დომენიკო ყოველთვის გრძნობს, რომ ვიღაცას ის უყვარს. მამა შეგვიძლია მამა ღმერთის სახედაც წარმოვიდგინოთ, რომელმაც ქრისტე დედამიწაზე გამოგზავნა და რა თქმა უნდა, რომ ქრისტესათვის არაფერი ადამიანური უცხო არ უნდა ყოფილიყო. შეგვიძლია ეს ამბავი განვიხილოთ როგორც “დაბადება” ქრისტეს მოგზაურობა დედამიწაზე და შემდეგ უკვე “აღდგომა” ან/ და ამაღლება (მამასთან დაბრუნება) ამ ჩემს თეორიას ერთადერთი და მე თუ მკითხავთ ძლიერი არგუმენტი აქვს. სანამ დომენიკო მამასთან დაბრუნდება, თუ გაიხსენებთ ის მწყემსად მიდის “აღმართზე” ბიბლიაში კი მწყემსი “დაბადებიდანვე” მოხსენიებული და თავად ქრისტეც, თავის თავს მწყემსს უწოდებს. ნაწარმოები საკმაოდ დიდია იმისთვის, რომ ერთ ბლოგპოსტში ჩავატიო მაგრამ შეგახსენებთ რამდენიმე მომენტს. მაგალითად მამას, რომელიც დომენიკოს მთელი მოგზაურობის განმავლობაში თავზე დაჰყურებს და თვით ღვთისგან დაწყევლილ კამორაშიც კი, დომენიკო ყოველთვის გრძნობს, რომ ვიღაცას ის უყვარს. მამა შეგვიძლია მამა ღმერთის სახედაც წარმოვიდგინოთ, რომელმაც ქრისტე დედამიწაზე გამოგზავნა და რა თქმა უნდა, რომ ქრისტესათვის არაფერი ადამიანური უცხო არ უნდა ყოფილიყო. შეგვიძლია ეს ამბავი განვიხილოთ როგორც “დაბადება” ქრისტეს მოგზაურობა დედამიწაზე და შემდეგ უკვე “აღდგომა” ან/ და ამაღლება (მამასთან დაბრუნება) ამ ჩემს თეორიას ერთადერთი და მე თუ მკითხავთ ძლიერი არგუმენტი აქვს. სანამ დომენიკო მამასთან დაბრუნდება, თუ გაიხსენებთ ის მწყემსად მიდის “აღმართზე” ბიბლიაში კი მწყემსი “დაბადებიდანვე” მოხსენიებული და თავად ქრისტეც, თავის თავს მწყემსს უწოდებს.
მე ვარ მწყემსი კეთილი და ვიცნი ჩემნი იგი, და მიციან ჩემთა მათ. (მათე: 10: 14) რა თქმა უნდა ამის მტკიცებას განსაკუთრებული ლიტერატურული კვლევა-ძიება სჭირდება, მაგრამ ვერსიის სახით არსებობის უფლება ნამდვილად აქვს.

მთლიანად ბიბლიურ სიუჟეტს რომ დავუბრუნდეთ, რა თქმა უნდა, რომ “უძღები შვილის” სიუჟეტი ზედმეტად თვალნათლივ ჩანს იმისთვის, რომ ეს არ შევიმჩნიოთ და რა თქმა უნდა, რომ დომენიკო ერთგვარად უძღები შვილია, მაგრამ აქვე უნდა გავითვალისწინოთ თუ რა აერთიანებთ დომენიკოს, იესოსა და “უძღებ შვილს”. სამივე პერსონაჟი მოგზაურობას ღვთიური უმანკოებიდან იწყებს და გრძელი მოგზაურობის შემდეგ, მამასთან ბრუნდება და აღარასოდეს იქნება ისეთი, როგორიც დასაწყისში იყო. დომენიკო შეიცნობს სამყაროს და ამით ის შეიცნობს საკუთარ თავს. გახსოვთ რა წერია აპოლონის ტაძრის კედელზე? “შეიცან თავი შენი” და დომენიკოს მოგზაურობა კი სხვა არაფერია, თუ არა საკუთარი თავის შეცნობა სამყაროს შეცნობის გზით. სახლში დაბრუნებული დომენიკო უკვე თავად გახდება “მწყემსი კეთილი” და დაიკავებს მამის ადგილს. იმისთვის, რომ მან მამის ადგილი დაიკავოს, უნდა შეიცნოს საკუთარი თავი და ადამიანი, რომ ღირსეული მწყემსი იყოს თავისი ხალხისთვის. სწორედ ეს იყო დომენიკოს საყვარელი თამაში, საიდანღაც სახლში დაბრუნება, ოღონდ, დომენიკომ არ იცოდა, რომ სახლიდან წასული უკან ისეთივე ვეღარასოდეს დაბრუნდებოდა, როგორიც მანამდე იყო.

 

მიგელ დე უნამუნო “აბელ სანჩესი” ბიბლიური კონტექსტით( ფრთხილად, სპოილერებია )

                   მიგელ დე უნამუნოს რომანი „აბელ სანჩესი“ ანუ ერთი ვნების ისტორია“ მთლიანად ბიბლიურ სიუჟეტზეა აგებული. რომანში მოთხრობილია ორი ბავშვობის მეგობრის ამბავი, რომლებიც თავიდანვე ბიბლიურ ძმებს, აბელსა და კაენს მოგვაგონებენ, მითუმეტეს, რომ ერთ-ერთ მთავარ გმირს (შემდგომ კი მის ვაჟსაც ) აბელი ჰქვია.

            რომანი დატვირთულია  საპირისპირო ცნებათა ჭიდილით: მეცნიერება როგორც სამყაროს შეცნობისა და შეცვლის რაციონალური გზა და ხელოვნება, როგორც შემოქმედება და ამ შემოქმედებით ჭეშმარიტების წვდომის სურვილი; სიყვარული და სიძულვილი, რაც ადამიანთაშორის ურთიერთობის მთავარი ქვაკუთხედია და რელიგია და რაციონალური მიდგომა სამყაროს მიმართ რომელიც მუდამ ცდილობს  აუხსნელი და გამოუთქმელი მიწიერი ფაქტებით ახსნას.  ამ რომანში ყველა ეს შეპირისპირება ძალიან საინტერესოდ და მძაფრად არის გადმოცემული.

            ყველაზე მეტად რომანში  იმ კითხვაზე ჭირს პასუხის გაცემა, თუ რას ემსახურებოდა მთავარი გმირის ის დანაშაული, რომელსაც იგი ამ რომანში სჩადის.  დასაწყისში ნათლადაა მოყვანილი ფაქტები გმირების ბავშვობიდან და ნაჩვენებია, თუ როგორ განსხვავდებოდნენ ისინი ერთმანეთისაგან. იქ ნათქვამია, რომ ხოაკინი მუდამ ცდილობდა აბელი დაეჩრდილა და ის ადგილი დაეკავებინა, რომელიც აბელს ეკუთვნოდა ჯერ კიდევ ბავშვობის დროინდელ სამეგობროში.[1]  აქედან გასაგები ხდება თუ საიდან იღებს სათავეს  ხოაკინის ეს საშინელი ეჭვიანობა და შური აბელის მიმართ, რომელმაც შემდგომ იმ შედეგებამდე მიიყვანა რითაც რომანი მთავრდება.

            უნდა ითქვას, რომ რომანის დიდი ნაწილი ეთმობა ხოაკინის განცდებსა და შინაგან სამყაროს, დიდი ნაწილი თხრობისა, სწორედ ხოაკინის პერსპექტივიდანაა გადმოცემული და შეგვიძლია თამამად ვთქვათ, რომ მთავარი მოქმედი გმირი სწორედ ხოაკინია, მიუხედავად იმისა, რომ რომანს „აბელ სანჩესი“ ჰქვია.          სწორედ ამიტომ მნიშვნელოვანია გავიგოთ, რა ხდებოდა მთავარი გმირის გონებაში მაშინ, როცა ის თავის მთავარ დანაშაულს სჩადიოდა, გავიგოთ მისი მოტივები და მისი თვალთახედვით შევხედოთ მოვლენებს.

            უნდა ითქვას, რომ ხოაკინის შინაგანი დანაკლისი, რომ თითქოს მას ხალხის მხრიდან სიყვარული და აღიარება აკლდა  რომანის იმ ნაწილში, როდესაც ავტორი  მესამე პირის საშუალებით გვიჩვენებს ოდნავ გაზვიადებულად გვეჩვენება. მაგალითი ბევრია, თუნდაც ის,  როგორ ექცეოდა მას თავად  აბელი. ამისათვის აბელისა და ელენას დიალოგიც შეგვიძლია გავიხსენოთ, სადაც ელენა ქმარს პირდაპირ ეუბნება, რომ ხოაკინს მისი შურს და რომ იგი ფარისეველია, რომელის ნდობაც არაფრით არ შეიძლება, ხოლო აბელს ამის გაგონებაც არ უნდა. [2]

            ჩვენ ძალიან ცოტა რამ ვიცით იმის შესახებ თუ რას ფიქრობდა სინამდვილეში აბელი  თავის ბავშვობის მეგობარზე მაგრამ ავტორი, საკმაოდ ღრმად გვახედებს  ხოაკინის განცდებში, სადაც ნამდვილი ჯოჯოხეთია.  ხოაკინს თავისი შური აბელის მიმართ  ცხოვრების საშუალებას არ აძლევს, თუმცა  როდესაც  ამ ყველაფერს ხოაკინის პერსპექტივიდან ვხედავთ, შედარებით გასაგები ხდება, თუ როგორ აღიქვამს ის აბელის თითოეულ მოქმედებას და გარკვეულწილად შეგვიძლია თანაგანცდითაც განვეწყოთ მის მიმართ.

            ზრდასრულ ასაკში, ბავშვობისდროინდელ შურსა და  სიძულვილს ის ფაქტი აღვიძებს, რომ აბელი ელენაზე ქორწინდება, რომელიც ხოაკინის ბიძაშვილი და მისი ერთადერთი სიყვარულია. ელენა საინტერესო პერსონაჟია იმდენად, რამდენადაც შეიძლება ითქვას, რომ ბავშვობაში ჩასახული მტრობის კატალიზატორია  აბელისა და ხოაკინისათვის. ამბიციური ქალი, რომელიც ყოველ თავის სიტყვასა თუ მოქმედებაში  ნებით ან უნებლიედ კიდევ უფრო აღრმავებს  მეგობრებს შორის არსებულ ფარულ  უფსკრულს. მნიშვნელოვანია, რომ სწორედ ხოაკინმა გააცნო[3] ელენა და აბელი ერთმანეთს და ისინი მალევე დაინიშნნენ  რასაც გულის სიღრმეში ხოაკინი აბელის მხრიდან ღალატად თვლის და ალბათ ლოგიკურიც იქნებოდა, რადგან აბელმა იცოდა მეგობრის გრძნობების შესახებ ამ ქალის მიმართ, მაგრამ რადგან აბელი ერთ-ერთი დიალოგის დროს ამბობს, რომ ელენამ თავად მოხიბლა ის და ჩვენ ჯერჯერობით არანაირი საწინააღმდეგოს დამამტკიცებელი არგუმენტი არ გვაქვს, რატომ არ შეიძლება ვიფიქროთ, რომ ელენამ, რომელსაც დიდად გულზე არ ეხატებოდა ბიძაშვილი და  მისი შეყვარება ყოვლად წარმოუდგენლად ეჩვენებოდა  თავად გაუწია ჯიბრი აბეზარ თაყვანისმცემელს და ამისთვის მისივე ბავშვობის მეგობარი გამოიყენა? ელენამ ხომ იცოდა, რომ ხოაკინისთვის ეს მომაკვდინებელი დარტყმა იქნებოდა. ამის გათვალისწინებით ერთმნიშვნელოვნად ვერ ვიტყვით რამდენად სწორად აფასებს ხოაკინი ამ  ამბავს და ისიც გასათვალისწინებელია, რომ  თავის „აღსარებაში“, რომელსაც ის თავისი შვილისთვის წერს ამბობს,რომ  ელენაზე არ ბრაზდება  რადგან უყვარს ხოლო აბელი კი სწორედ ამის შემდეგ შეიძულა საბოლოოდ.